Νέα Θεσσαλονίκη, "έξυπνη", καινοτόμα, πάμφτωχη πόλη

της Αννας Σεμερτζίδου*

Τα θέματα στα οποία εστιάζουμε στο παρόν άρθρο έχουν ενδιαφέρον, είτε γιατί αφορούν  καινοτόμες ιδέες, είτε γιατί αφορούν δράση Μη Κερδοσκοπικών Επιχειρήσεων που κατά τη γνώμη μας, βάζουν τα θεμέλια ενός «νέου τύπου πολιτισμού» (που βασίζεται σε εκθέσεις, επισκέψεις σε μουσεία,  εθελοντική εργασία, φεστιβάλ φαγητού, συμμετοχική δράση), είτε γιατί προκαλούν υποψίες ως προς τις αγαθές προθέσεις που εμφανίζουν. Γενικά θα έλεγε κανείς πως όσο ο φτωχός λαός βουβαίνεται από θλίψη και απελπισία, κάποιοι άλλοι που ανήκουν σε ανώτερη κοινωνικά τάξη, που έχουν καλές θέσεις σε ακαδημαϊκά ιδρύματα και  ‘’φιλανθρωπικά‘’ μη κερδοσκοπικά ιδρύματα, βουίζουν από δραστηριότητα.

Ένα πάντως είναι βέβαιο: Σιγά–σιγά, πλάι στον παλιό κόσμο που φεύγει και χάνεται παίρνοντας μαζί του την ατομική και δημόσια περιουσία μας, την όποια ευημερία διαθέταμε, ένας νέος κόσμος αναδύεται. Προς το παρόν περιλαμβάνει:

α) το κράτος ως βασικό χρηματοδότη και ρυθμιστή,

β) το κεφάλαιο που διογκώνεται ανενόχλητο φτωχοποιώντας τις κατώτερες τάξεις,

γ) την «κοινωνία των πολιτών» (ΜΚΟ, Κοινωνικές Συνεταιριστικές επιχειρήσεις κάθε είδους, συλλόγους, σωματεία και άλλα συνεργατικά σχήματα που θυμίζουν κολεκτίβες), η οποία φιλοδοξεί να αποτελέσει  μια ενδιάμεση δομή ανάμεσα στους κυβερνώντες και στις «κερδοσκοπικές αγορές» από τη μια μεριά, και στους κυβερνωμένους από την άλλη, περιορίζοντας τον αυταρχισμό του κράτους και των «αγορών» και βοηθώντας τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα να βρουν απασχόληση είτε με τον εθελοντισμό, είτε με χαμηλόμισθες θέσεις εργασίας, καθώς και να γίνει η φωνή των δικαιωμάτων τους,

δ) τους ανένταχτους πολίτες που βλέπουν αμήχανοι  και περιδεείς το πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό τοπίο να αλλάζει, και

ε) αυτούς που δε διακρίνουν κάτι νέο να έρχεται, απλά θεωρούν πως κρίση είναι θα περάσει και θα μπορέσουμε να επανέρθουμε στην προηγούμενη κατάσταση.  

Δεν είναι όμως έτσι. Μέχρι και «νέο πολίτευμα» είναι στα σκαριά. Το ονομάζουν «Συμμετοχική Δημοκρατία». Είναι η φωνή που δικαιούται να έχει αυτός που συμμετέχει στην Κοινωνία των Πολιτών. Αυτή η νέα κοινωνία θα μπορεί να πιέζει την κεντρική εξουσία, να επικυρώνει ή να ακυρώνει αποφάσεις μέσα από ηλεκτρονικά κυρίως δημοψηφίσματα, και θα σχηματίζει άποψη από διαδικτυακές πλατφόρμες ανοιχτών δεδομένων, αναλαμβάνει έτσι καμπάνιες για διάφορα θέματα.

Λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντος που παρουσιάζει το υπό διαμόρφωση νέο σκηνικό, έχουμε συγκεντρώσει διάφορα νέα της πόλης μας που θεωρούμε πως αποτελούν κοινωνική και πολιτιστική έκφραση του αναδυόμενου νέου κόσμου.

1. Παρουσιάζεται μια νέας μορφής εναλλακτική μετακίνηση που εμμέσως σου λέει πως δεν χρειάζεται να στενοχωριέσαι που λόγω ανέχειας δεν μπορείς να κινήσεις το αυτοκίνητό σου. Διότι υπάρχει η ‘’καινοτόμα‘’ ιδέα του συνεπιβατισμού! Παύεις να είσαι αυτεξούσιος στις μετακινήσεις και τα ταξίδια σου, αναγκάζεσαι να μοιράζεσαι τη διαδρομή ή το ταξίδι σου με μια ομάδα, αλλά σώζεις το περιβάλλον από τους πολλούς  ρύπους και είσαι και συμμετοχικό μέλος σε μια δράση.

           

Οι δημιουργοί της οργάνωσης την αποκαλούν Thess.pooling, Car sharing ή Carpooling. Είναι μια πρωτοπόρα ιδέα που εμφανίστηκε στη Γερμανία τη δεκαετία του ’90 με προφανή σκοπό να μειώσει τον αριθμό των κινούμενων οχημάτων στις πόλεις λόγω ρύπανσης από τα καυσαέρια. Πρόκειται για έναν τρόπο εναλλακτικής μετακίνησης μέσα και έξω από τις πόλεις. Πολλοί μαζί των οποίων ο προορισμός ταυτίζεται, συνεννοούνται και αντί να πάρει ο καθένας το δικό του αμάξι, μοιράζονται τη διαδρομή, αφού πρώτα έρθουν σε συνεννόηση μεταξύ τους διαδικτυακά ή μέσω ειδικής εφαρμογής σε έξυπνο κινητό. Το όχημα το βάζει ένας ιδιώτης οδηγός και οι υπόλοιποι μοιράζονται τα έξοδα της βενζίνης και των διοδίων. Δίνει δηλ. με πλάγιο τρόπο τη δυνατότητα σε ιδιώτες να εργάζονται περιστασιακά ως ταξιτζήδες μεταφέροντας επιβάτες με το Ι.Χ. τους, ιδέα που πάνω της βασίστηκε η δημιουργία της εταιρείας Uber, η οποία αποτελεί πλέον απειλή για τα ταξί στην Αμερική και στην Ευρώπη προκαλώντας μεγάλες αντιδράσεις (ζήτημα στο οποίο θα αποφανθεί τελικά το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο μετά από προσφυγή ισπανικής ένωσης οδηγών ταξί, που κάνει λόγο για δημιουργία συνθηκών αθέμιτου ανταγωνισμού από την Uber).

            Η πρώτη ιστοσελίδα του Carpooling στην Ελλάδα ξεκίνησε το 2005 και είχε μικρή  απήχηση. Τώρα που τα έξοδα ενός αυτοκινήτου άρχισαν να γίνονται δυσβάσταχτα, οι επισκέπτες της οργάνωσης στο διαδίκτυο πλήθυναν. Αν προσθέσει κανείς και την ταλαιπωρία από τις απεργίες των οδηγών των λεωφορείων του ΟΑΣΘ, γίνεται πιστευτή η δήλωση των υπευθύνων της καινοτόμου οργάνωσης που μιλάνε για 8.500 μέλη  και 5000 χρήστες των υπηρεσιών της. Και αναρωτιέται κανείς, για ποιο πράγμα μιλάμε; Ελέγχεται από την εφορία η παραπάνω οργάνωση; Τι κέρδος αποκομίζουν οι ιδιοκτήτες των οχημάτων, ή πρόκειται απλά για αγνούς αλληλέγγυους που είπαν να βοηθήσουν; Πρόκειται για ΜΚΟ ή για τις μοντέρνες νέου τύπου Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις; Ποιος είναι ο αληθινός σκοπός τους; Θέλουν να προωθήσουν την ιδέα του

εθελοντισμού και να δώσουν το καλό παράδειγμα; Θέλουν να θέσουν σε εφαρμογή τη νέα «συμμετοχική δημοκρατία», το πολίτευμα του μέλλοντος; Τα ταξί τα σκέφτηκε κανείς; Πού πάει το πράγμα αν μας προκύψει και η Uber που είναι καθ’ οδόν;… Το αβίαστο συμπέρασμα είναι πως η οικονομική αδυναμία των πολιτών, είναι ευκαιρία για κάποιους άλλους, αν όχι για οικονομικά οφέλη, τουλάχιστον για αλλαγή της νοοτροπίας του κόσμου προς την κατεύθυνση που θέλουν.

2. Μία άλλη μη κερδοσκοπική επιχείρηση  είναι το Open House Greece. Πρόκειται για μεταλαμπάδευση μιας  καινοτόμου ιδέας που έγινε πράξη στο Λονδίνο το 1992. Μια ομάδα ανέλαβε  να οργανώσει επισκέψεις κατοίκων σε κτίρια αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος χρησιμοποιώντας εθελοντές που θα έκαναν τη  δουλειά της ξενάγησης. Το ίδιο συμβαίνει και εδώ, στη Θεσσαλονίκη, για πέμπτη συνεχή χρονιά από το 2012. Δηλώνετε συμμετοχή και σας ξεναγούν 344 εθελοντές σε αξιόλογα σπίτια της πόλης. http://www.in.gr/entertainment/art/news/article/?aid=1500114567

Εθελοντισμός παντού… Και με την ανεργία που ζει και προοδεύει τι θα γίνει; Οι εθελοντές θα μείνουν για πάντα εθελοντές; Να υποθέσουμε πως μπαίνει σε κίνδυνο και το επάγγελμα των ξεναγών;

3. Άλλη Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση «αβάσταχτης ελαφρότητας» είναι η Santa-run Thessaloniki.

Για κάποιους ίσως σημαίνει πολλά να πληρώσουν, για να πάρουν μέρος σε ομαδικό τρέξιμο στην παραλία ντυμένοι Αγιοβασίληδες. Είναι δράση που όπως υπόσχονται οι εμπνευστές της θα τονώσει το θρησκευτικό συναίσθημα του κόσμου. Βλ. Ξεκίνησανοι συμμετοχές για το 3ο Santa Run της Θεσσαλονίκης και την διαδικτυακή προβολή της "δράσης".

Και εδώ, φυσικά, ψάχνοντας στην ιστοσελίδα τους με αγωνία μήπως περίσσεψε καμία θέση, βλέπουμε σε περίοπτη θέση την προτροπή: ΓΙΝΕ ΕΘΕΛΟΝΤΗΣ, αλλά με κάποια συμμετοχή μόνο 6 ευρώ το άτομο!... «Φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι»!

4. Στις 20-29 Νοεμβρίου διεξήχθη στη Θεσσαλονίκη, από τις 9 το πρωί ως τις 8 το βράδυ στο δημαρχείο της πόλης, η Πανευρωπαϊκή έκθεση Fair Trade η οποία έκανε την τελευταία στάση της στην πόλη μας πριν τελειώσει το ταξίδι της ανά τον κόσμο. Όπως διαβάζουμε πρόκειται για μια παγκόσμια ΜΚΟ που σκοπό έχει να διαδώσει τη γνώση του «Ηθικού Εμπορίου». Στις 23 Νοεμβρίου διεξήχθη και ημερίδα με θέμα «Τι είναι Ηθικό Εμπόριο και πώς συνδέεται με τις καθημερινές καταναλωτικές μας συνήθειες» από το Food Festival. Τη δράση διοργάνωσε από κοινού η Fair Trade Hellas και η ΚΕ.ΔΗ.Θ. (Κοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Θεσ/νίκης). Μίλησε επίσης και ο πρόεδρος του Παγκόσμιου Οργανισμού Δίκαιου Εμπορίου, κ. Rudi Dalvai. Έχουν οργανώσει και το διαγωνισμό «Micro-δράσεις για τη δημιουργία πιο δίκαιου και βιώσιμου τοπικού διατροφικού συστήματος». Ο διαγωνισμός στοχεύει στην παροχή στήριξης σε δράσεις βελτίωσης της διατροφικής αλυσίδας και απευθύνεται σε μέλη συνεταιρισμών, ενώσεων, ΜΚΟ, εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον αγροδιατροφικό τομέα. Το βραβείο για την καλύτερη δράση ήταν 2.500 ευρώ.

            Η Fair Trade Hellas ιδρύθηκε ως ΜΚΟ το 2004 και από τότε προωθεί την ιδέα του «δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου». Οι δράσεις πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου

Food Smart Cities For Development, στο οποίο συμμετέχουν 12 πόλεις και αποσκοπεί στην αλλαγή της αστικής παραγωγής τροφίμων και του καταναλωτικού προτύπου, προωθώντας «ανθεκτικά και δίκαια» τοπικά συστήματα τροφίμων. Εξάλλου και ο δήμος Θεσ/νίκης  υπέγραψε το Σύμφωνο του Μιλάνου για την Αστική Διατροφική Πολιτική τον Οκτώβριο του 2015 μαζί με άλλες 100 πόλεις. Με την υπογραφή τους οι Δήμαρχοι δεσμεύτηκαν να εργαστούν για βιώσιμα διατροφικά συστήματα χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς. Στο Σύμφωνο του Μιλάνο περιλαμβάνονται τέσσερις θεματικές: 1.Βιώσιμη και υγιεινή διατροφή 2. Κοινωνική και οικονομική ισότητα 3. Αλυσίδα τροφίμων και σύστημα διανομής 4. Αποτροπή σπατάλης, μείωση και ορθή διαχείρισή της.

            Στην Ελλάδα, βέβαια, πρέπει να είμαστε ευτυχείς, γιατί η βιωσιμότητα των πόρων έγινε πραγματικότητα: Η κατανάλωση τροφής μειώθηκε, δεν  πετάμε τίποτε στα σκουπίδια, αντίθετα, μαζεύουμε τροφή και από τα σκουπίδια αν τύχει, τα κοινωνικά συσσίτια δουλεύουν την ιδέα της κοινωνικής ισότητας χωρίς αποκλεισμούς για τις τάξεις των φτωχών και νεόπτωχων, των ανέργων και αστέγων… Καλές είναι οι θεωρίες και μας ακούγονται σωστές οι προθέσεις για υγιεινή διατροφή. Δε διευκρινίζουν,  όμως, τι ακριβώς εννοούν με τον όρο βιώσιμη διαχείριση της τροφής σε συνθήκες «υπερπληθυσμού και κλιματικής αλλαγής», τη στιγμή μάλιστα που για την προστασία του πλανήτη τάσσονται υπέρ της αποανάπτυξης. Εμείς ισχυριζόμαστε πως περιλαμβάνουν και τα μεταλλαγμένα που θεωρούνται ανθεκτικά στα κλιματικά φαινόμενα. Πάντως στην Ελλάδα υπερπληθυσμό δεν έχουμε, έχουμε απο-πληθυσμό. Ανάπτυξη δεν έχουμε, έχουμε απο-ανάπτυξη.

Εδώ να προσθέσουμε πως και η έννοια του φαγητού ανήκει στη μεγάλη κατηγορία των Commons, των ΚΟΙΝΩΝ ΑΓΑΘΩΝ, για τα οποία γίνονται συμβούλια και διαβούλια στο Ευρωκοινοβούλιο και μάλιστα διοργανώνονται και φεστιβάλ των Κοινών (βλ. Φεστιβάλ των Κοινών). Τι είναι αυτά; Είναι τα αγαθά από ψηφιακή τεχνολογία μέχρι νερό, φαγητό, απορρίμματα, ενέργεια κ.τ.λ., τα οποία όμως έχουν μια προϋπόθεση για να θεωρούνται κοινά: Την από τα κάτω οργάνωση και διαφάνεια. Για να καταλάβουμε καλύτερα το θέμα παραθέτουμε τα λόγια του Δημήτρη Κουκουλάκη από ρεπορτάζ της Εφημερίδας των Συντακτών: «Κοινό αγαθό είναι και η Γουικιπαιδεία, γιατί γίνεται με τη συμμετοχική συνεργασία των ίδιων των χρηστών που γράφουν και τα λήμματα. Άλλο παράδειγμα είναι η κοινή διαχείριση του νερού από τους κατοίκους, κάτι που συνέβαινε πριν έρθουν τα κράτη και βάλουν υδρόμετρα. Το φαγητό θεωρείται κοινό αγαθό στο πρακτικό κομμάτι της παραγωγής και διαμοιρασμού του. Απαραίτητη συνθήκη των ΚΟΙΝΩΝ είναι να είναι ενεργοί συμμέτοχοι οι παραγωγοί και διαχειριστές ενός πόρου. Π.χ. οι παραλίες στην Ελλάδα προστατεύονται από το Σύνταγμα και αποτελούν Δημόσιο αγαθό, είναι ελεύθερη η πρόσβαση σ’ αυτές, αλλά, για να θεωρηθούν Κοινό αγαθό, απαιτείται η συμμετοχή των χρηστών, η από τα κάτω οργάνωση και ο καθορισμός από τους ίδιους τους χρήστες των όρων λειτουργίας»… Δηλαδή τα Κοινά αγαθά σε αντιδιαστολή με τα Δημόσια και από την αρχή ορισμός των όρων διαχείρισης των πρώην δημόσιων αγαθών. Και εκείνος που δε συμμετέχει σε κοινωνική επιχείρηση δε θα έχει δικαίωμα στα κοινά αγαθά που είναι αυτονόητα δοσμένα ως τέτοια από τη φύση; Διακρίνουμε ένα νέου τύπου  κοινωνικό αυτοματισμό και διακρίσεων, ένα νέο αυταρχισμό της αποκαλούμενης «κοινωνίας των πολιτών» ή είναι ιδέα μας; Όσο για τα δημόσια πράγματα, μάλλον πνέουν τα λοίσθια.

            Η νέα κοινοκτημοσύνη, εντός της άγριας νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης,  υποστηρίζεται από το Ευρωκοινοβούλιο. Συστήνονται ομάδες ενεργών πολιτών με οδηγό τη συμμετοχή τους σε συνεταιριστικά σχήματα, τα οποία οικοδομούν καθημερινά τον κόσμο των κοινών μέσα από συνεργασίες δικτύων, τοπικών και από τα κάτω πρωτοβουλιών, μέσα από αυτό-οργανωμένα συστήματα δημιουργώντας νέες υβριδικές δομές, συχνά εκτός  των κυρίαρχων αγορών και κρατικών δομών. Η ευρωβουλή και η Ε.Ε. ενισχύουν κοινότητες μέσω της χρήσης και του διαμοιρασμού στους τομείς της  γνώσης, του πολιτισμού, της αγροκαλλιέργειας και της τεχνολογίας. Χτίζουν σπίτια για συστέγαση (την ώρα που η ατομική ιδιοκτησία των πτωχών βρίσκεται υπό διωγμό), υποστηρίζουν την τοπική γεωργία, ζούνε σε οικοχωριά και έχουν δομές που βασίζονται ή ανήκουν σε κοινότητες. Τα μοιράζονται όλα με νέα εργαλεία τη «συμμετοχική δημοκρατία» και τη «διαφάνεια».

             Νέες τάξεις δημιουργούνται. Η τάξη των νέο-αστών με την ευρεία έννοια του όρου, όπως και αυτή των νέο-πτωχών. Οι αστοί αυτοί έρχονται να κάνουν ‘’κοινά‘’ τα πρώην δημόσια αγαθά.

5. Φεύγοντας πικραμένοι από το προηγούμενο θέμα πάμε να δούμε τι περιλαμβάνει το φετινό δια-δραστικό (Reality show) του Sleepover.

            Για έκτη συνεχή χρονιά οργανώνεται από το δήμο Θεσσαλονίκης η βραδιά ξενάγησης ανηλίκων στα μουσεία που περιλαμβάνει και διανυκτέρευση. Πρόκειται για συμμετοχική δράση. Τα δίνουν όλα, ακόμη και νύχτα στα μουσεία, για να ενισχύσουν τη συμμετοχικότητα, την ομαδική συνύπαρξη. Παραθέτουμε τις οδηγίες συμμετοχής. 

6. Άλλη δράση ενίσχυσης της συμμετοχικής δημοκρατίας είναι η ηλεκτρονική διακυβέρνηση που θα εφαρμόσει και ο δήμος Θεσσαλονίκης με τη βοήθεια της ΙΒΜ, μετά από πρόσκληση του δήμου. Ο δήμος εντάχθηκε στην πρωτοβουλία Smarter Gities Challenge, που είναι ένα διαγωνιστικό πρόγραμμα παροχής δωρεάν συμβουλευτικών υπηρεσιών της εταιρείας, προκειμένου να δημιουργηθεί μια ηλεκτρονική πλατφόρμα εθελοντικής συνεργασίας για συγκέντρωση πληροφοριών, ώστε να βοηθήσει στην επίλυση προβλημάτων της πόλης με την από κοινού συμμετοχή όλων των φορέων, όπως είναι οι δήμοι, τα πανεπιστήμια, οι επιχειρήσεις, οι υπηρεσίες της κοινωνίας των πολιτών, οι ΜΚΟ και οι απλοί πολίτες. Τα  θέματα που τους απασχολούν θα επιλύονται με τη βοήθεια της ψηφιακής τεχνολογίας και των ανοιχτών δεδομένων των πολιτών, των επιχειρήσεων, των υπηρεσιών. Π.χ. όταν έχουμε να επιλύσουμε ένα θέμα της τοπικής κοινωνίας, ανοίγουμε όλες τις ηλεκτρονικά καταχωρισμένες πληροφορίες, τις μελετάμε και βγάζουμε συμπεράσματα. Τοιουτοτρόπως παίρνουμε και αποφάσεις. Αυτό, στο νέο γλωσσάρι, ονομάζεται «ηλεκτρονική συμμετοχική διακυβέρνηση». Αν κάποια πόλη δώσει δείγματα παραδειγματικής προόδου στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, θα επιβραβεύεται. Πώς όμως θα προστατεύονται τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών και πόσο θα βγαίνουν ωφελημένοι οι απλοί πολίτες από αυτή τη διαδικασία, είναι ένα άλλο θέμα, που θα το λύσει στο μέλλον μια άλλη εθελοντική πρωτοβουλία. Για περισσότερες πληροφορίες εδώ: 

           

7. Άλλο ζήτημα που εμπνέει ανησυχία είναι η συνεργασία του Ιδρύματος Μποδοσάκη με την

Αμερικανική Γεωργική Σχολή και την ΕΚΕΤΑ (Εθνικό Κέντρο Ερευνας και Τεχνολογίας), για να βοηθήσει νέους φτωχοποιημένους αγρότες να μάθουν να υποστηρίζουν τις καλλιέργειές τους με τα εργαλεία της βιοτεχνολογίας. Χωρίς πολλά λόγια, οι σπουδές πάνω στα μεταλλαγμένα ξεκινούν από τη Θεσσαλονίκη. Αν προσθέσει κανείς και το γεγονός πως διορίστηκε διευθυντής του Perrotis College, το οποίο  ανήκει στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή και είναι δωρεά της κ. Αλίκης Περρωτή, ο Αθανάσιος Τσαυτάρης, φανατικός οπαδός και γνώστης των μεταλλαγμένων τροφίμων και βασικό μέλος της ΕΚΕΤΑ, τα πράγματα γίνονται κατάμαυρα. Πόσο πολύ βοηθά η ανάγκη και η ανέχεια των πολιτών τις πολυεθνικές και τις αγορές δε λέγεται! βλ. Ίδρυμα Μποδοσάκη-Thought for Food και εφημ. Το Βήμα: Στην ηγεσία του Perrotis College ο Αθανάσιος Τσαυτάρης. 

«Έχουμε οξύ δημογραφικό πρόβλημα» μας λέει ο πρώην υπουργός Τσαυτάρης, εννοώντας πως ο πληθυσμός στη γη αυξάνεται με αλματώδεις ρυθμούς και κάτι πρέπει να κάνουμε. Θέλουμε και βιοκαύσιμα για τα αυτοκίνητα (που κατέστρεψαν τα εδάφη όπου καλλιεργήθηκαν), θέλουμε και τεχνολογία τροφίμων. Αλλιώς πώς θα θρέψουμε τόσο πληθυσμό; Κι εμείς του απαντάμε πως οι θάνατοι στην Ελλάδα είναι χιλιάδες περισσότεροι από τις γεννήσεις διότι εδώ το πρόβλημα είναι αντίστροφο. Και παντού στην Ευρώπη υπάρχει υπογεννητικότητα. Θέλουμε αύξηση του πληθυσμού μας, όχι μόνο για ανάπτυξη αλλά για την επιβίωση του λαού, και με τα μεταλλαγμένα δεν το βλέπουμε να γίνεται.

* Η Άννα Σεμερτζίδου είναι εκπαιδευτικός, μέλος του συντονιστικού του ΕΠΑΜ Τ.Ο. Θεσσαλονίκης.