Χτίζοντας μια ιστορία βήμα – βήμα

της Άννας Σεμερτζίδου*

Η εποχή μας άνετα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως εποχή του χάους στον οικονομικό, εργασιακό, κοινωνικό τομέα. Οι αλλαγές στους τομείς αυτούς είναι ραγδαίες και ριζοσπαστικές. Στην Ελλάδα γίνονται με εντελώς βίαιο και εκπληκτικό τρόπο μέσω των προαπαιτούμενων των μνημονιακών δόσεων, ενώ σε άλλες χώρες θεσμοθετούνται σταδιακά εδώ και χρόνια. Το αξιοσημείωτο είναι πως για όλες τις χώρες, εντός ευρωπαϊκής ένωσης, μπαίνουν σε εφαρμογή πανομοιότυπα νεοφιλελεύθερα προγράμματα. Παράδειγμα οι πρόσφατες εργασιακές ανατροπές στη Γαλλία, όπου έγινε νόμος του κράτους η μεταρρύθμιση του εργασιακού κώδικα σε βάρος των εργαζομένων. Σύμφωνα με τις «βέλτιστες πρακτικές» της Ευρωπαϊκής Ενώσεως τροποποιούνται οι συλλογικές συμβάσεις, η εργασία προσαρμόζεται προς τις ανάγκες της αγοράς και του εργοδότη, θεσμοθετούνται θέσεις μερικής, προσωρινής, αόριστης εργασίας, που ο εργοδότης μπορεί ν’ απασχολήσει εργαζόμενο όταν και για όσο διάστημα τον χρειάζεται. Το ίδιο συμβαίνει και στη Βρετανία με εκατομμύρια άτομα να εργάζονται με συνθήκες «γαλέρας», όπως επικράτησε να ονομάζονται. Κάτι ανάλογο γίνεται στη Γερμανία, στην Ολλανδία, στην Ιρλανδία και σε πολλά κράτη – μέλη της Ε.Ε και αλλού. Το σύστημα -ιδιαίτερα στην Ε.Ε.- δείχνει ένα εντελώς απάνθρωπο πρόσωπο επικαλούμενο την έλλειψη ρευστότητας, τον κίνδυνο  πληθωρισμού, την επαπειλούμενη υγεία του τραπεζικού της συστήματος που απαιτεί ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς των κρατών–μελών και άλλους τεχνοκρατικούς λόγους.

Οι επιπτώσεις στην οικονομία, στην κοινωνική συνοχή, την οικογένεια, τη σωματική και ψυχική υγεία των ανθρώπων που αποτελούν τον πληθυσμό της Ε.Ε., είναι ολοφάνερα κάτι περισσότερο από δραματικές. Υπολογίζεται πως 120 εκατομμύρια Ευρωπαίοι ζουν σε κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού λόγω πλήρους ανεργίας ή λόγω ημι-ανεργίας, επειδή εργάζονται με πολύ χαμηλή αμοιβή ή περιστασιακά. Στον προηγούμενο αιώνα η σταθερή και προγραμματισμένη εργασία αποτελούσε πηγή αυτοσεβασμού, υπαρξιακής και κοινωνικής ταυτότητας για τον εργαζόμενο, ο οποίος είχε μια ξεκάθαρη ιδέα για το ποιος ήταν και τι ήθελε να κάνει στη ζωή του. Με λυμένες τις οικονομικές ανάγκες, πρόσφερε στον εαυτό του ελεύθερο χρόνο για την οικογένεια, τη μόρφωσή του, τα ταξίδια του, την ψυχαγωγία του. Τώρα όλοι τρέχουν να πετύχουν ένα μεροκάματο, να επιβιώσουν απλά υποβιβάζοντας τον εαυτό τους, καθώς έχουν χάσει τον αυτο-προσδιορισμό τους  και εν τέλει και την αυτοεκτίμησή τους δουλεύοντας για λίγο εκεί όπου κάποιος τους χρειάζεται  και πάλι από την αρχή. Και καθώς οι άνθρωποι έχουν την τάση να αισθάνονται ένοχοι για μια κατάσταση στην οποία συμμετείχαν χωρίς όμως να την προκαλέσουν οι ίδιοι, αποδίδουν ευθύνες περισσότερο στις κακές τους επιλογές παρά αναζητούν τις αιτίες που δημιουργούν την επισφάλεια και τη διαρκή αίσθηση του κινδύνου στη ζωή τους, οι οποίες εστιάζονται στην αλλαγή άρδην του οικονομικού, κοινωνικού και αναπτυξιακού μοντέλου της μετα-βιομηχανικής εποχής και το πέρασμα από τη βιομηχανική ανάπτυξη στη Νέα Τάξη της Κοινωνίας της Γνώσης και της Πληροφορίας. Καθώς βρισκόμαστε στο μεταίχμιο των αλλαγών, αυτών όλο και περισσότερος κόσμος θα βλέπει το έδαφος να κινείται σαν άμμος κάτω από τα πόδια του, φαινόμενο που οι κυβερνήσεις ονομάζουν «ευελιξία, κινητικότητα, προσαρμοστικότητα». Για να γίνει υποφερτή η κατάσταση ωραιοποιούν τις λέξεις.

            Γιατί και πώς φτάσαμε σε αυτήν την κατάσταση θα προσπαθήσουμε να το αναλύσουμε όσο πιο απλά μπορούμε. Φανταστείτε δύο δρόμους που ξεκινούν από διαφορετική αφετηρία και στο τέλος ενώνονται σε έναν κοινό κόμβο. Αυτός είναι το «κοινό μας μέλλον» μέσα στην Ε.Ε. Ο πρώτος δρόμος ανάγεται πολύ πίσω στο χρόνο, το 1971, πιο πίσω από τη Συνθήκη  του Μάαστριχτ το 1992 που θεμελίωσε την Ε.Ε. και της σχεδίασε το πρόσωπο που γνωρίζουμε σήμερα με τα σκληρά τεχνοκρατικά χαρακτηριστικά της, και αφορά άλλες διεθνείς συνθήκες οι οποίες υπογράφηκαν και από την Ελλάδα και είχαν ως πυρήνα τους την προστασία του περιβάλλοντος. Προστασία από ποιον; Από τον άνθρωπο, από τον υπερπληθυσμό, από την κατασπατάληση των φυσικών πόρων του «εύθραυστου» πλανήτη μας, λες και  οι φυσικοί πόροι –άνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο– υπάρχουν σε σταθερό αποθεματικό και δεν ανανεώνονται από την ίδια τη φυσική διαδικασία που τους πρωτοδημιούργησε αργά αλλά σταθερά  με το πέρασμα του χρόνου. Ο δεύτερος δρόμος ξεκινά από την αφετηρία που ορίζουν άλλες συνθήκες δημοσιονομικού, κοινωνικού και εργασιακού χαρακτήρα που βασικό στόχο έχουν να πετύχουν τη φτωχοποίηση των κοινωνιών, την εξάλειψη των πιο αδύναμων κοινωνικά στρωμάτων ώστε να περιοριστεί η δημόσια δαπάνη για κοινωνική πρόνοια, την ραγδαία άνοδο της ανεργίας και εν τέλει τη δυνατότητα να αλλάξει το οικονομικό, κοινωνικό, εργασιακό καθεστώς. Οι δύο δρόμοι θα δούμε πως κάποια στιγμή, το 2000 με τη Συνθήκη της Λισσαβόνας, ενώνονται και ο ένας βάζει πλάτη στον άλλο για να συνεχιστούν οι μεταρρυθμίσεις. Για χάρη της «σωτηρίας του περιβάλλοντος» δεν πειράζει αν χαθούν λόγω φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού κάποια εκατομμύρια κόσμος. 

            Η ιστορία μας ξεκινά από τη Σύνοδο του ΟΗΕ το 1972 στη Στοκχόλμη. Αυτός είναι ο πρώτος σταθμός για την ανάδειξη της σημασίας του περιβάλλοντος σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Σύνοδος κατέληξε σε Πολιτική Διακήρυξη και Σχέδιο δράσης για την προστασία του περιβάλλοντος από τη βιομηχανική ανάπτυξη. Επίσης οδήγησε στην ίδρυση του προγράμματος του ΟΗΕ για το περιβάλλον με όνομα UNEP (Στην Ελλάδα λέγεται ΕΚΠΑΑ  2001).

Ακολουθεί η Συνέλευση του ΟΗΕ το έτος 1987 όπου η πρωθυπουργός της Νορβηγίας Gro Harlem Brundtland συνέστησε την ομώνυμη επιτροπή η οποία παρέδωσε την αναφορά της σχετικά με τη νέα έννοια της Βιώσιμης και Αειφόρου Ανάπτυξης με τίτλο «Το Κοινό μας Μέλλον». Σύμφωνα με την αναφορά, η Βιώσιμη Ανάπτυξη είναι μια  συνεχής  πορεία εξεύρεσης σχεδίων με σκοπό να επιτευχθεί η ισόρροπη   οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική αειφορία με τρόπο ώστε οι πόροι της γης να καλύπτουν τις ανάγκες όχι μόνο της παρούσας γενιάς, αλλά και των μελλοντικών. Οι διεθνείς προβλέψεις για το περιβάλλον σε συνδυασμό με την αέναη βιομηχανική επέκταση, η οποία κρίθηκε βλαπτική για τη διατήρηση των φυσικών πόρων, αποτέλεσαν και το πρώτο επίσημο φρένο στην επεκτατική αναπτυξιακή πολιτική. Με τον τρόπο αυτό η ανθρωπότητα μπήκε σταδιακά στη μετα-βιομηχανική εποχή. Φρένο μπήκε και στον τομέα της μεταποίησης, της μετατροπής των πρώτων υλών σε προϊόντα. Είχε προηγηθεί και η έκθεση εργασιών της Ομάδας της Ρώμης το 1972, όπου οι αναφερόμενες προβλέψεις ήταν απαισιόδοξες σχετικά με το συσχετισμό περαιτέρω βιομηχανικής επέκτασης και βιωσιμότητας των πόρων της γης.

            Το 1992, είκοσι χρόνια μετά τη Στοκχόλμη, πραγματοποιείται η πρώτη Παγκόσμια Διάσκεψη του ΟΗΕ με αποκλειστικό θέμα «Περιβάλλον και Ανάπτυξη» στο Ρίο ντε Τζανέϊρο της Βραζιλίας. Η Διάσκεψη έφερε το περιβάλλον σε πρώτο πλάνο, πάνω από την ανάπτυξη. Διαμορφώθηκε μία Έκθεση με το όνομα Ατζέντα 21 που αναφέρεται στις διεθνείς υποχρεώσεις και τους στόχους του συνόλου σχεδόν των Εθνών για τον 21^ο αιώνα. Αποτελείται από 40 κεφάλαια τα οποία περιλαμβάνουν και άλλα θέματα, όπως καταπολέμηση της φτώχειας, αναπτυξιακή συνεργασία μεταξύ των χωρών, χρήσεις γης, γεωργία, υγεία, υδάτινοι πόροι κ.ά. Τελικά η Σύνοδος οδήγησε στη θέσπιση τριών παγκόσμιων συμβάσεων:

1. Τη Σύμβαση για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

2. Τη Σύμβαση για την καταπολέμηση της απερήμωσης.

3. Τη Σύμβαση για την προστασία της βιοποικιλότητας.

Ιδρύθηκε και ειδική Επιτροπή για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (CSD) του ΟΗΕ, η οποία συνεδριάζει κάθε χρόνο στη Νέα Υόρκη για να παρακολουθεί την υλοποίηση των στόχων της Ατζέντα 21. Γενικά η Διάσκεψη του Ρίο κατάφερε να φέρει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων κυβερνήσεις, ΜΚΟ, ακαδημαϊκούς και άλλους επιστήμονες, εκπροσώπους ιδιωτικών επιχειρηματικών ομίλων, νέους, οργανώσεις γυναικών, Ινστιτούτα και Διεθνείς Οργανισμούς.

            Αξίζει να αναφερθεί η Διάσκεψη της Χιλιετίας της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ το Σεπτέμβριο του 2000 στη Ν. Υόρκη. Οι εργασίες κατέληξαν σε 5 τομείς προτεραιότητας για δράση: Νερό, Ενέργεια, Υγεία, Γεωργία, Βιοποικιλότητα, και σε 8 Στόχους Χιλιετίας:

1. Καταπολέμηση φτώχειας και υποσιτισμού

2. Καταπολέμηση αναλφαβητισμού

3. Αναβάθμιση ρόλου γυναικών

4.Μείωση παιδικής θνησιμότητας

5.Βελτίωση υγείας μικρών παιδιών

6. Καταπολέμηση HIV, ελονοσίας και άλλων λοιμωδών νοσημάτων

7. Περιβαλλοντική βιωσιμότητα

8.Προώθηση εταιρικών σχέσεων μεταξύ των κρατών για την ανάπτυξη.

Ιδιαίτερη σημασία για την επίσημη υιοθέτηση της παγκόσμιας συμφωνίας για το κλίμα και το περιβάλλον από συνασπισμούς χωρών και όχι από μεμονωμένα έθνη, έχει η Διάσκεψη Κορυφής του ΟΗΕ στο Γιοχάνεσμπουργκ το 2002. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανέλαβε ρόλο εμπροσθοφυλακής στη διαφύλαξη των στόχων της περιβαλλοντικής ατζέντας και στην πίεση προς τις χώρες για την υλοποίησή της.

            Η παγκοσμιότητα της διαφύλαξης των πόρων του περιβάλλοντος αναδείχθηκε περίτρανα στη Συνδιάσκεψη του Κίεβου το 2003, όπου πήραν μέρος Μεσογειακά κράτη, κράτη της Νότιας και Κεντρικής Ανατολικής Ευρώπης, χώρες του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας. Η υπουργική διάσκεψη εξέδωσε έκθεση με τίτλο «Ένα Περιβάλλον για την Ευρώπη».

Θα μπορούσε εδώ κάποιος να πει πως αφού προστατεύεται το περιβάλλον, όλες αυτές οι συνθήκες που υποχρεώνουν την οικονομική επέκταση σε αναδίπλωση και στροφή προς άλλες επενδύσεις πιο φιλικές προς αυτό, όπως  π.χ. η ψηφιακή οικονομία, είναι για το καλό μας. Εδώ απαντάμε πως όχι δεν είναι για το καλό μας. Πρώτον γιατί γνωρίζουμε πως υπάρχουν προγράμματα H.A.A.R.P http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-%2F%2FEP%2F%2FTEXT+REPORT+A4-1999-0005+0+DOC+XML+V0%2F%2FEL που επηρεάζουν το κλίμα και δημιουργούν ακραία καιρικά φαινόμενα, επομένως η κλιματική αλλαγή αμφισβητείται ως φυσικό φαινόμενο, και δεύτερον πως, με πρόσχημα τους φυσικούς κινδύνους και την υπονόμευση της επιβίωσης των μετέπειτα γενεών, κλείνουν επιχειρήσεις ως ενεργοβόρες, αλλάζουν οι μέθοδοι της πρωτογενούς παραγωγής εισάγοντας μεταλλαγμένους σπόρους ανθεκτικούς στα ακραία καιρικά φαινόμενα, αντικαθίστανται οι υπάλληλοι από ρομπότ που δε ρυπαίνουν το περιβάλλον, η ενέργεια παράγεται από ανανεώσιμες πηγές (κανείς δεν αναφέρει πως από μόνες τους  οι ΑΠΕ αδυνατούν να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες ενός κράτους http://www.tovima.gr/finance/article/?aid=661220). Γενικά πολλοί είναι οι επιστήμονες που αμφισβητούν την κλιματική αλλαγή ως φαινόμενο που οφείλεται στον άνθρωπο και στο διοξείδιο του άνθρακα, ενώ άλλοι θεωρούν την όλη υπόθεση μια απάτη με σκοπό την επιβολή νέας οικονομικής παγκόσμιας διακυβέρνησης.

            Και μιας που δε γνωρίζουμε ακριβώς τι συμβαίνει στο εξωτερικό, ας δούμε την επένδυση στις Σκουριές της Χαλκιδικής. Πόσο νοιάζονται οι επενδυτές για την πλήρη καταστροφή του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας εξαιτίας τοξικών ρύπων που θα καλύψουν με τη μορφή σκόνης αμιάντου, αρσενικού, υδραργύρου μια τεράστια έκταση; Ποιος τοπικός παράγοντας στενοχωρήθηκε  όταν, για να γίνει η Νέα Παραλία της Θεσσαλονίκης, κόπηκαν 300 περίπου αιωνόβια δέντρα; Ποιος νοιάστηκε για τη ρύπανση πολλών ελληνικών περιοχών με τοξικά μέταλλα με αποτέλεσμα να πίνει ολόκληρη σχεδόν η Ελλάδα νερό φαρμάκι; Ποιος επενδυτής θα υποχωρήσει μπροστά στο δίλημμα ανθρώπινες ζωές ή κέρδη; Περιβάλλον ή χρήμα κι εξουσία; Πιστεύουμε πως τα της προστασίας του περιβάλλοντος είναι επίπλαστα.  

           

Ας ξαναπιάσουμε, όμως, το νήμα εκεί που το αφήσαμε στις αρχές του 21^ου αιώνα. Πόσο συμφέρει η φτωχοποίηση του πληθυσμού των χωρών στους οικονομικά εύρωστους εφόσον μειώνεται η κατανάλωση; Ένα πολύ σημαντικό αποτέλεσμα που θα προκύψει θα είναι η αναδιανομή μεγαλύτερου μεριδίου του πλούτου στους υπόλοιπους, τους πλούσιους, στις τράπεζες, στους δικούς τους ανθρώπους που θα μπορούν να αγοράζουν την εκποιημένη περιουσία του φτωχού λόγω αδυναμίας του να αποπληρώσει τα χρέη που έχει ή αυτά που θα του φορτώσουν με την επιβολή υψηλής φορολογίας. Επίσης εξαιτίας των αυτοματισμών και της ανεργίας οι εργοδότες θα δουν το εισόδημά τους να εκτοξεύεται, γιατί μπορούν εκβιάζοντας τους εργαζομένους με μπαμπούλα την ανεργία να ρίχνουν τους μισθούς πολύ χαμηλά. Ακόμη φορτώνοντας χρέη μη βιώσιμα σε κράτη–μέλη, με το πρόσχημα του χρέους θα αρπάξουν και το δημόσιο πλούτο σε τιμές σκραπ. Καθόλου άσχημα. Με το σκεπτικό αυτό λοιπόν, το σχέδιο για οικονομική «εξυγίανση» ήταν ήδη έτοιμο από το Δεκέμβριο του 1991 με την περίφημη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Στην κωμόπολη αυτή της Ολλανδίας θεμελιώθηκε η Ενωμένη Ευρώπη. Η ισχύς της Συνθήκης ξεκίνησε από το Φλεβάρη του 1992 την ίδια χρονιά με την ψήφιση της Έκθεσης  Ατζέντα 21 στη Διάσκεψη του ΟΗΕ στο Ρίο ντε Τζανέϊρο. Η Συνθήκη οδηγεί στη μείωση των αληθινών παραγωγικών επενδύσεων, στη συρρίκνωση των  θέσεων εργασίας, στη μιζέρια και τη δυστυχία μεγάλου τμήματος του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Με τη συνθήκη του Μάαστριχτ απαγορεύεται ο πληθωρισμός, διαμορφώνεται ενιαίο θεσμικό πλαίσιο για καλύτερο συντονισμό, υιοθετείται η ανοιχτή αγορά στην κίνηση του κεφαλαίου με ελεύθερο ανταγωνισμό, ορίζεται κοινό νόμισμα για τα κράτη- μέλη το ευρώ και κοινή Ευρωπαϊκή Τράπεζα καθώς και ευρωπαϊκή ιθαγένεια. Τα μέλη υποχρεώνονται να μειώσουν τα δημόσια ελλείμματα στο 3% επί του ΑΕΠ, να περιορίσουν το δημόσιο χρέος κάτω του 60% επί του ΑΕΠ.

            Ως συμπλήρωμα στη συνθήκη Μάαστριχτ έρχεται η Συνθήκη του Αμστερνταμ στις 2 Οκτωβρίου 1997 που τροποποιεί την προηγούμενη συνθήκη προσθέτοντας νέα στοιχεία:

1. Το Σύμφωνο Σταθερότητας της Ευρωπαϊκής οικονομίας

2. Ενσωματώνεται η συνθήκη Σέγκεν

3. Προβλέπεται ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ των κρατών – ευρωπαϊκή ολοκλήρωση

4. Κατάργηση του Βέτο για μια σειρά θεμάτων και καθιέρωση ειδικής πλειοψηφίας για άλλα θέματα. 

          Για να επιτευχθούν  οι στόχοι πρέπει να μειωθούν οι μισθοί, οι συντάξεις, τα μεροκάματα, να συρρικνωθεί το κοινωνικό κράτος πρόνοιας, να γίνουν ιδιωτικοποιήσεις ακόμη και σε νευραλγικούς δημόσιους τομείς όπως η ενέργεια, τα νερά, η παιδεία και η υγεία.

Τον Ιανουάριο του 2013 τίθεται σε ισχύ το νέο Δημοσιονομικό Σύμφωνο για την προστασία της Ευρωπαϊκής οικονομίας με πολύ σκληρούς όρους, όπως είναι τα μηδενικά δημοσιονομικά ελλείμματα, η μείωση κατά 1/20 ανά έτος του δημόσιου χρέος όταν κυμαίνεται πάνω από 60%, τα μνημόνια συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σε περίπτωση υπερβολικού ελλείμματος, ο αυτόματος ‘’κόφτης’’ δαπανών σε περίπτωση εκτροχιασμού των οικονομικών στοιχείων, το δικαίωμα της Επιτροπής να ζητά αναθεώρηση προϋπολογισμού κράτους–μέλους και οι οικονομικές τιμωρίες κρατών που δεν πιάνουν τους στόχους.

Τον Μάρτη του 2000 υπογράφεται η συνθήκη «Στρατηγική Λισσαβόνας» από τη Σύνοδο Κορυφής. Η στρατηγική αυτή σκοπό έχει να καταστήσει την Ε.Ε. την πιο ισχυρή οικονομία και να επιτύχει την πλήρη εργασιακή απασχόληση μέχρι το 2010.Για να το επιτύχει αυτό πρέπει να κινηθεί στο πλαίσιο τριών πυλώνων:

- Οικονομικός: Να γίνει η προετοιμασία για τη μετάβαση από τη συμβατική οικονομία προς πιο ανταγωνιστικές μορφές οικονομίας, όπως η δυναμική οικονομία της γνώσης και της πληροφορίας μέσα από προγράμματα προσαρμογής στις εξελίξεις της κοινωνίας της πληροφορίας.

- Κοινωνικός: Να γίνει εκσυγχρονισμός του κοινωνικού μοντέλου μέσω επενδύσεων σε ανθρώπινους πόρους (ο άνθρωπος έγινε κι αυτός «πόρος») και να καταπολεμηθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός (ανεργία- φτώχεια). Να γίνουν επενδύσεις στην εκπαίδευση και κατάρτιση και μέσω της διευκόλυνσης της πρόσβασης στο διαδίκτυο να προετοιμαστεί η κοινωνία για τη μετάβαση στην κοινωνία της γνώσης.

- Περιβαλλοντικός: Προστέθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ τον Ιούνιο του 2001 και επικεντρώνεται στο γεγονός ότι η οικονομική ανάπτυξη πρέπει να διαχωρίζεται από τη χρήση των φυσικών πόρων. Είναι το σημείο στο οποίο ενώνονται τελικά οι δύο παράλληλοι δρόμοι, όπως αναφέραμε στην αρχή του άρθρου. Ο ένας είναι ο περιβαλλοντικός και ο άλλος ο οικονομικός – κοινωνικός που ξεκίνησαν φαινομενικά από διαφορετική αφετηρία για να καταλήξουν σε κοινό τόπο.

Πολύ σημαντική και ιστορική είναι η σημασία της προσθήκης του περιβαλλοντικού πυλώνα που φανερώνει την ανατροπή στην ανάπτυξη όπως την γνωρίζαμε -επειδή ξοδεύουμε τους πόρους των μελλοντικών γενεών- και τη στροφή προς την  οικονομία της γνώσης των ψηφιακών εφαρμογών, προς τεχνολογίες που βασίζονται στην ηλεκτρομαγνητική και κβαντική φυσική και που θεωρούνται πιο φιλικές προς το περιβάλλον. Προς το περιβάλλον συμφωνούμε πως είναι πιο φιλικές, προς τον άνθρωπο όμως που από ανώτερο ον του πλανήτη τείνει να γίνει είδος προς εξαφάνιση, είναι φιλικές ή εχθρικές; Η ρύπανση του ανθρώπινου περιβάλλοντος από ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία δεν ενδιαφέρει κανέναν; Τη στροφή της ανάπτυξης προς τις ψηφιακές εφαρμογές και προς άλλα μέτρα απάνθρωπου περιεχομένου μπορούμε να τη διαπιστώσουμε διαβάζοντας προσεκτικά  τη νέα ατζέντα–οδηγία της Ε.Ε. που έρχεται να αντικαταστήσει τη «Στρατηγική της Λισσαβόνας» δέκα χρόνια μετά. Η σχεδίαση της «Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την ανάπτυξη»  ανανεώθηκε το 2010 με τη συμφωνία «Στρατηγική Ευρώπη 2020», όπου η βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη τίθεται σε πλήρη εφαρμογή.

Η «Στρατηγική Ευρώπη 2020» θέτει τρεις βασικές γενικές προτεραιότητες:

- Την Εξυπνη Ανάπτυξη: Βασίζεται στη γνώση και στην καινοτομία. Η έννοια «γνώση» εδώ  ερμηνεύεται ως γνωστική κατάκτηση των δομών και των μυστικών της τεχνολογίας που θα βοηθήσουν στην εξέλιξη της καινοτομίας. Και, φυσικά, αυτή η εξειδικευμένη γνώση είναι για λίγους.

- Την Διατηρήσιμη Ανάπτυξη: Πρόκειται για μιας μορφής ανάπτυξη που είναι αποκομμένη από τη χρήση φυσικών πόρων, που ονομάζεται και βιώσιμη ή Πράσινη ανταγωνιστική οικονομία. Πόσες ώρες ηλεκτρικό ρεύμα την ημέρα θα έχει ένα συνηθισμένο κατάστημα ή ένα νοικοκυριό του μέλλοντος για να κάνει τις δουλειές του, αν αντικατασταθούν τα λιγνιτωρυχεία  με ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά; Είναι γνωστό πως δεν αποδίδουν ικανή ποσότητα ενέργειας όλο το χρόνο.

- Την Ανάπτυξη Χωρίς Αποκλεισμούς: Υπόσχεται υψηλή «απασχόληση», όχι εργασία. Δηλαδή, λίγες ώρες δουλειά ο καθένας. Επίσης υπόσχεται απασχόληση που θα επιτυγχάνει κοινωνική και εδαφική συνοχή. Με άλλα λόγια  διασυνοριακή αναζήτηση εργασίας

Οι ειδικότεροι στόχοι που θέτει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι πέντε:

1.Το 75% του πληθυσμού μεταξύ 20-64 χρονών να έχει απασχόληση.

2.Το 3% του ΑΕΠ της Ε.Ε. να επενδύεται σε Ενέργεια και Ανάπτυξη

3.Οι στόχοι 20/20/20/ ως προς το κλίμα/την ενέργεια ( περιλαμβανομένης της αύξησης σε 30% του ποσοστού μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα).Οι στόχοι αυτοί είναι οι τρεις ενεργειακοί στόχοι, 20% μείωση των αερίων του θερμοκηπίου,20% αύξηση του ποσοστού ενέργειας από ΑΠΕ ,20% περισσότερη αποτελεσματικότητα στη χρήση ενέργειας ως το 2020.

4.Το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα την σχολική εκπαίδευση να είναι μικρότερο από 10% και 40% των νέων να έχει πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

5.Ο αριθμός των ατόμων που κινδυνεύουν από φτώχεια να μειωθεί κατά 20 εκατομμύρια.

Εκτός από τους πέντε στόχους τέθηκαν και επτά εμβληματικές πρωτοβουλίες που θα ενεργήσουν ως καταλύτες για την επίτευξη προόδου σε κάθε βασική προτεραιότητα.

            Πρώτη εμβληματική πρωτοβουλία είναι η «Ενωση Καινοτομίας»:

        Πρόκειται για την ανάπτυξη στρατηγικού ερευνητικού προγράμματος εστιασμένου στην ενεργειακή ασφάλεια, στις μεταφορές, στην κλιματική αλλαγή, στην αποδοτική χρησιμοποίηση πόρων, στην υγεία και τη γήρανση του πληθυσμού, σε ανάπτυξη φιλικών προς το περιβάλλον μεθόδων παραγωγής, στη διαχείριση της γης. Ο προγραμματισμός είναι κοινός για κράτη –μέλη και περιφέρειες. Πρέπει να παρέχεται ενιαίο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και να υπάρχει ειδικό δικαστήριο για τέτοιου είδους υποθέσεις. Δρομολογούνται ευρωπαϊκές συμπράξεις καινοτομίας με σκοπό την οικοδόμηση της Βιο-οικονομίας μέχρι το 2020. Η βιο-οικονομία αφορά βιομηχανικούς τομείς, οικονομικούς και υπηρεσίες που επεξεργάζονται φυσικές πηγές, όπως φυτά, ζώα, μικροοργανισμούς. Περιλαμβάνει κατηγορίες όπως η αγροτική οικονομία, η βιομηχανία τροφίμων, η αλιεία, η χημική βιομηχανία, τα φαρμακευτικά προϊόντα, τα καλλυντικά, τα ενδύματα. Στη βιο-οικονομία συνυπολογίζονται καινοτόμες μορφές αξιοποίησης της καλλιεργήσιμης γης (αυτοματισμοί, μεταλλαγμένοι σπόροι), τεχνολογίες συγκομιδής ( μέχρι και ρομποτική συγκομιδή), βέλτιστες μορφές αξιοποίησης μορφών εκτροφής ζώων, φυτά με νέες ιδιότητες, νέες μορφές χρήσης της Γενετικής  στην παραγωγική δραστηριότητα, βιολογικά πλαστικά , χρήση βιομάζας για παραγωγή ενέργειας. Όλο αυτό το σύστημα απαιτεί:

1. Ισχυρή δικτύωση με σκοπό τη μεταφορά και διάχυση της τεχνογνωσίας, δημιουργία Cluster στο οποίο θα συμμετέχουν ερευνητικοί, παραγωγικοί, πολιτικοί και κοινωνικοί φορείς.

2. Δημιουργία θεσμικού πλαισίου. Η Πράσινη Γενετική http://www.kathimerini.gr/847953/article/epikairothta/episthmh/prasino-fws-sth-genetikh-mhxanikh αναδεικνύει την αναγκαιότητα ύπαρξης νομικού πλαισίου και κοινωνικής αποδοχής. Προβλέπονται δράσεις με τη βοήθεια βλαστοκυττάρων, κλωνοποίηση ζώων, Tissue-engineering, δηλαδή μηχανική ιστών (βελτίωση ή αντικατάσταση ιστών, κατασκευή τεχνητών οργάνων, αναγεννητική ιατρική).

3. Ανάδειξη βιο-οικονομίας ως μελλοντικού κλάδου της χώρας. Μέτρα για στήριξη εκκολαπτόμενων  επιχειρήσεων με φορολογικές και ασφαλιστικές απαλλαγές για κάποιο διάστημα. Οι μεταλλαγμένοι άνθρωποι, τα φυτά και τα ζώα δεν θα εκπέμπουν αέρια του θερμοκηπίου και θα βοηθήσουν στην κλιματική αλλαγή.

           

        Άλλες τεχνολογίες γενικής εφαρμογής θα παρέχουν τη δυνατότητα στους ηλικιωμένους να ζουν ανεξάρτητα και να παίζουν ενεργό ρόλο στην κοινωνία με την εκμάθηση χρήσης Η/Υ, με ηλεκτρονικές συσκευές παρακολούθησης της πορείας της υγείας τους και προγράμματα παροχής συμβουλών. Ενίσχυση δομών μεταξύ εκπαίδευσης, επιχειρήσεων, έρευνας και καινοτομίας. Ενίσχυση και επιβράβευση της αριστείας στην έρευνα, εκπαίδευση και έξυπνη εξειδίκευση με τη συνεργασία των πανεπιστημίων και του Ε.Ι.Τ. Ανάπτυξη Στρατηγικής Ερευνας -Τεχνολογίας στους τομείς: Αγροδιατροφή, ενέργεια, υγεία-φάρμακα, τουρισμός, γαλάζια ανάπτυξη, περιβάλλον και βιώσιμη ανάπτυξη, μεταφορές και logistics, Key Enabling Technologies (KETs). Δράσεις βασισμένες σε πειραματισμό και τεκμηρίωση, ανάπτυξη συστημάτων παρακολούθησης και αξιολόγησης, συνέργειες με την Ευρωπαϊκή πολιτική στο πλαίσιο του ΕΤΑΚ –HORIZON 2020 ( ΕΤΑΚ = Ερευνα, Τεχνολογική ανάπτυξη, Καινοτομία). Τα κράτη–μέλη να εξασφαλίσουν επαρκή προσφορά πτυχιούχων από τις φυσικές επιστήμες, τα μαθηματικά, τη μηχανολογία, και να εστιάσουν στα προγράμματα σπουδών στη δημιουργικότητα - καινοτομία – επιχειρηματικότητα.

            Δεύτερη Εμβληματική Πρωτοβουλία είναι η Νεολαία σε κίνηση:

        Οι δράσεις που πρέπει να δρομολογηθούν είναι: Ενίσχυση των προγραμμάτων Erasmus, Erasmus Mundus, Tempus, Marie Curie και να συνδεθούν με εθνικά προγράμματα. Να προωθηθεί η επιχειρηματικότητα μέσω προγραμμάτων κινητικότητας για νέους επαγγελματίες (δηλ. να ενισχυθεί η μετανάστευση από χώρα σε χώρα). Να αναγνωριστεί επίσημα η άτυπη και ανεπίσημη μάθηση (μάθηση από το διαδίκτυο;). Να νομοθετηθεί ο θεσμός της μαθητείας και να υιοθετηθεί από τους νέους το πρόγραμμα εργασιακής εμπειρίας «Η πρώτη σας θέση εργασίας μέσω του Eures», που είναι ένα σχέδιο κινητικότητας, μια πρωτοβουλία ανοιχτή σε νέους 15- 30 ετών και σε εργοδότες στις 28 χώρες της Ε.Ε., στη Νορβηγία και Ισλανδία. Διευκολύνει τους μεν νέους να βρουν θέσεις εργασίας, να κάνουν πρακτική άσκηση σε ξένη χώρα ή μαθητεία, τους δε εργοδότες να ανακαλύψουν νέες δεξιότητες.

            Τρίτη Εμβληματική Πρωτοβουλία είναι το Ψηφιακό Θεματολόγιο για την Ευρώπη:

         Σταθμίζει τα διατηρήσιμα οφέλη από μια ενιαία ψηφιακή αγορά (ηλεκτρονική παγκοσμιοποίηση) βασισμένη σε ταχεία και υπερταχεία πρόσβαση στο διαδίκτυο, ευρυζωνική πρόσβαση για όλους. Να υπάρχει σταθερό νομικό πλαίσιο για επενδύσεις σε ανοιχτή υποδομή διαδικτύου υψηλής ταχύτητας. Να είναι ασφαλείς και χωρίς σύνορα οι δικτυακές υπηρεσίες και αγορές στην Ε.Ε., υψηλού ψηφιακού επιπέδου εμπιστοσύνης. Να δημιουργηθεί κανονιστικό πλαίσιο με σαφή καθεστώτα δικαιωμάτων, να προωθηθούν πολυεδαφικές άδειες, να στηριχθεί το πρόγραμμα ψηφιοποίησης της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης και να διαμορφωθεί η παγκόσμια διακυβέρνηση του διαδικτύου. Να διευρυνθεί και να στηριχτεί η ψηφιακή μόρφωση, να προωθηθεί η ανάπτυξη και η χρησιμοποίηση σύγχρονων και προσβάσιμων επιγραμμικών υπηρεσιών (υπηρεσίες on line, δηλ. διασυνοριακή διαχείριση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας), να επεκταθούν οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες για υγεία, έξυπνο σπίτι (περιρρέουσα νοημοσύνη – συσκευές με τσιπάκια) για ασφάλεια. Με τους τρόπους αυτούς θα πετύχουμε ευημερία σε έναν κόσμο με χαμηλές εκπομπές CO2 και περιορισμένους πόρους, θα πετύχουμε πράσινη τεχνολογία, ενίσχυση της ανθεκτικότητας των οικονομιών στους κλιματικούς κινδύνους και  πρόβλεψη καταστροφών. Να αυξήσουμε 20% την παραγόμενη ενέργεια από ΑΠΕ που θα δώσει 600.000 νέες θέσεις απασχόλησης στην Ε.Ε. (δεν αναφέρει πόσες θα χαθούν από κλείσιμο επιχειρήσεων που δεν ασχολούνται με ευφυή προγράμματα και από έλλειψη  επενδύσεων στη μεταποίηση). Πρέπει να αποσυνδεθεί η ανάπτυξη από τη χρήση πόρων και ενέργειας (ανάπτυξη μόνο για πλουσίους και τεχνοκράτες ).

            Tέταρτη Εμβληματική Πρωτοβουλία «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους»:

            Ορίζονται Πράσινες δημόσιες συμβάσεις (δηλαδή που δεν δαπανούν πόρους), ενισχύεται το πλαίσιο για εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών αερίων ρύπων. Εκσυγχρονισμός και απαλλαγή των μεταφορών από εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, εισαγωγή στην κυκλοφορία πράσινων αυτοκινήτων (ηλεκτρικών και υβριδικών). Επέκταση των ΑΠΕ (λογίζεται στις ΑΠΕ και η καύση βιομάζας για παραγωγή ενέργειας, η οποία συμπεριλαμβάνει νοσοκομειακά και βιομηχανικά απόβλητα). Δημιουργία Ευρωπαϊκού «Υπερδικτύου» μεταφοράς ενέργειας, έξυπνα δίκτυα (έξυπνοι μετρητές κατανάλωσης ρεύματος και νερού), διευρωπαϊκά δίκτυα ενέργειας. Στήριξη από ΕΤΕΠ για διασύνδεση των ΑΠΕ με ενεργειακά δίκτυα, υποδομές μεγάλης στρατηγικής σημασίας στη Βαλτική, Βαλκάνια, Μεσόγειο και Ευρασία (Μπορεί άνετα η  καύση απορριμμάτων να γίνεται στην Ελλάδα π.χ., και να μεταναστεύει η καθαρή ενέργεια σε άλλη χώρα). Διαμόρφωση οράματος διαρθρωτικών και τεχνολογικών αλλαγών για τη μετάβαση στο 2050. Πρόβλεψη και αντιμετώπιση καταστροφών, έμφαση στη γεωργία, στον αγροτικό τομέα, στη ναυτιλία.

            Να εξαλειφθούν σταδιακά οι επιζήμιες για το περιβάλλον επιδοτήσεις εκτός από αυτές που αφορούν άτομα με κοινωνικές ανάγκες. Να δοθούν φορολογικά κίνητρα και συμβάσεις για την προσαρμογή των μεθόδων παραγωγής και κατανάλωσης στην αποτελεσματική χρησιμοποίηση των πόρων.

            Πέμπτη Εμβληματική Πρωτοβουλία «Μια Βιομηχανική πολιτική για την εποχή της παγκοσμιοποίησης»:

          Βασικός κανόνας είναι η προσαρμογή σε μια οικονομία με χαμηλές εκπομπές άνθρακα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεργαστεί με επιχειρήσεις, συνδικάτα, εκπαιδευτικά ιδρύματα, ΜΚΟ, οργανώσεις καταναλωτών για τη σχεδίαση κατάλληλης παγκόσμιας πολιτικής. Η βιομηχανική πολιτική θα είναι βασισμένη στην επιχειρηματικότητα, προώθηση ανταγωνιστικότητας στον πρωτογενή τομέα, στη μεταποίηση και στις υπηρεσίες. Διεθνοποίηση ΜΜΕ (Μικρομεσαίων επιχειρήσεων), δίκτυα μεταφορών και υλικοτεχνικής υποστήριξης για πρόσβαση στην ενιαία και διεθνή αγορά. Αποτελεσματική διαστημική πολιτική, υλοποίηση του προγράμματος δορυφορικής παρακολούθησης Galileo για την παγκόσμια ασφάλεια και τους κινδύνους του περιβάλλοντος. Ανάπτυξη Ευρωπαϊκού τουρισμού. Προστασία της απασχόλησης, της δια βίου μαθήσεως, της ανάπτυξης δεξιοτήτων, επιμήκυνση εργασιακού βίου με αποτέλεσμα την απόκτηση και ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων. Εκπαίδευση και κατάρτιση, ευελιξία απασχόλησης με ασφάλεια (πώς γίνεται να αλλάζει κάποιος πολλές δουλειές και να νιώθει ασφάλεια στη ζωή του είναι άλλο θέμα που δεν ενδιαφέρει τους προγραμματιστές). Παροχή δυνατότητας απόκτησης νέων δεξιοτήτων μέσω αλλαγής σταδιοδρομίας (άρα για το καλό μας είναι η κινητικότητα στις θέσεις απασχόλησης). Μείωση ανισοτήτων στον τομέα της υγείας – πρόκληση η προώθηση υγιούς και ενεργού γηράσκοντος πληθυσμού.

            Έκτη εμβληματική Πρωτοβουλία «Ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας»:

           Παροχή δυνατότητας για την απόκτηση νέων δεξιοτήτων, διαχείριση οικονομικών μεταβάσεων από κάποια θέση εργασίας σε άλλη, καταπολέμηση της ανεργίας. Να προσαρμοστεί το νομικό πλαίσιο σύμφωνα με τις αρχές για έξυπνη ρύθμιση στα εξελισσόμενα πρότυπα εργασίας (χρόνος εργασίας, αποσπάσεις). Μετανάστευση εργατικού δυναμικού με τη βοήθεια του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου. Δια βίου μάθηση, ευέλικτες οδοί μάθησης, κάτι που σημαίνει συνδυασμός εκπαίδευσης και κατάρτισης, ενίσχυση ελκυστικότητας της επαγγελματικής εκπαίδευσης. Δημιουργία Ευρωπαϊκού πλαισίου δεξιοτήτων, προσόντων και επαγγελμάτων. Τα κράτη να δώσουν έμφαση στους εργαζομένους με χαμηλή ειδίκευση και στην αυτο-απασχόληση.

            Έβδομη Εμβληματική Πρωτοβουλία «Ευρωπαϊκή πλατφόρμα για καταπολέμηση φτώχειας»:

            Οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή πρέπει να επιτευχθεί. Συνεργασία με διαρθρωτικά ταμεία  και ΕΚΤ. Πρόγραμμα κοινωνικής καινοτομίας, καινοτόμες ευκαιρίες εκπαίδευσης, κατάρτισης, απασχόλησης για ομάδες που αντιμετωπίζουν στερήσεις. Καταπολέμηση διακρίσεων, ενσωμάτωση μεταναστών. Βιωσιμότητα συστημάτων κοινωνικής προστασίας και συνταξιοδότησης, πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Προαγωγή συλλογικής και ατομικής ευθύνης. Μέτρα για προστασία ομάδων ιδιαιτέρου κινδύνου (μονογονεϊκές οικογένειες, ηλικιωμένες γυναίκες, μειονότητες, Ρομ, άτομα με αναπηρίες, άστεγοι).

Γενικές οδηγίες προς τα κράτη – μέλη:

1.     Απόσυρση δημοσιονομικών κινήτρων μόλις το επιτρέψει η ανάκαμψη της οικονομίας.

2.     Οι ενισχύσεις για τη βραχυπρόθεσμη ανεργία σταδιακά να αποσυρθούν.

3.     Σταδιακή κατάργηση των τομεακών καθεστώτων στήριξης,  γιατί επιβαρύνεται ο προϋπολογισμός.

4.     Ενίσχυση πρόσβασης στη χρηματοδότηση μέχρι να υπάρξουν ενδείξεις κανονικότητας.

5.     Άρση στήριξης δημοσιονομικού τομέα ξεκινώντας από τα κρατικά καθεστώτα εγγυήσεων .

6.     Ισχυρή διακυβέρνηση.

7.     Σύναψη εταιρικών σχέσεων μεταξύ των κρατών–μελών με στενή σύνδεση κοινοβουλίων, κοινωνικών εταίρων και εκπροσώπων της Κοινωνίας των Πολιτών.(π.χ. Ελληνογερμανική Συνέλευση).

        Επίλογος: Το μέλλον μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση είναι γεμάτο ανασφάλεια, λιτότητα ,αυταρχικές μεθόδους συλλογής φόρων και επιβολής των κανόνων, διαδίκτυο μέχρι σημείου κορεσμού ακόμη και από τους φανατικούς του είδους. Θεμελιώνεται η Ηλεκτρονική Περιβαλλοντική Παγκόσμια Διακυβέρνηση, η  ηλεκτρονική δικτύωση όλων των υπηρεσιών και η πρόσβαση σε όλα τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών. Και επειδή ήδη το οικονομικό σύστημα δεν αντέχει ατομικές επιχειρήσεις λόγω συρρίκνωσης της κατανάλωσης, στρέφει τους ανέργους και αυτούς που αναζητούν εργασία, εκτός από τον τομέα των ψηφιακών εφαρμογών, προς νέους καινοτόμους κοινωνικούς θεσμούς, όπως είναι η Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία (Κ.ΑΛ.Ο), οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις (ΚΟΙΝΣΕΠ), οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης (ΚΟΙΣΠΕ), οι Αστικοί Μη Κερδοσκοπικοί Οργανισμοί (ΑΜΚΟ), που συγκροτούν για το παρόν χρονικό διάστημα το δίχτυ ασφαλείας πού θα απορροφήσει τους κραδασμούς από τη διάλυση των οικονομιών όπως τις ξέραμε και θα βοηθήσει στη συγκράτηση της ανεργίας. Είναι επιχειρήσεις επιδοτούμενες μέχρι ένα ποσό από το ΕΣΠΑ και με εργαζομένους επιδοτούμενους από τον ΟΑΕΔ. Αν συνεχιστεί η παραγωγή ανέργων τίποτε δεν θα συγκρατήσει τον κοινωνικό αποκλεισμό και την εξαθλίωση των ανθρώπων κι ας λένε λόγια παχιά και μεγάλα για δήθεν καταπολέμηση φτώχειας.

* Η Άννα Σεμερτζίδου είναι εκπαιδευτικός, μέλος του ΕΠΑΜ Τ.Ο. Θεσσαλονίκης.